Млекото е течност со бела боја, со специфичен мирис и вкус, што го излачува млечната жлезда после партусот (породувањето) на женското од цицачите, а служи за хранење на подмладокот.
Под млеко во потесна смисла на зборот се подразбира неизменет секрет на млечната жлезда, што се добива со постојано и непрекинато молзење на здрави, нормално хранети и редовно молзени крави најмалку 15 дена пред и 8 дена после телењето, млеко во кое нема ништо додадено, ниту одземено.
Кравјо млеко: како што е истакнато во претходната дефиниција, бидејќи се произведува во најголеми количества, има најголемо значење за млекарската индустрија па има доминантна улога во исхраната на луѓето.
Токму поради тоа, од Правилникот за квалитет на млекото (Р.Хрватска) произлегува дека само кравјото млеко може да се стави во промет под името млеко, додека на другите видови млеко што се користат во исхраната на луѓето, мора да се назначат животните од кои е добиено (на пр., овчко млеко, козјо млеко и сл.).
Млекото е хранлива биолошка материја што ја лачи млечната жлезда од цицачите.Млекото се образува од специфични состојки од крвта која поминува во млечната жлезда во која се одвиваат сложени биохемиски процеси. Тоа има бела до жолтеникава боја и има сложен состав. Во составот на млекото влегуваат млечната маст, млечниот шеќер (лактоза), протеини, минерални материи, ферменти, витамини, албумини и имуноглобулини.
Составот на самото млеко зависи од расата на животното, начинот и видот на исхраната, начинот на молзењето (рачно, машинско) и бројот на молзења.
Суровото млеко е основна суровина за производство на сирење со додавање на некои материи и спроведување на соодветна технолошка процедура.
За да може млекото да го задоволи квалитетот, треба да исполнува одредени услови кои се пропишани со Закон односно:
- природната секреција на млечната жлезда е добиена со редовно и непречено молзење на една или повеќе здрави крави, млеко на кое ништо не му е додадено или одземено и не е загреано на температура повисока од 40 °C;
- млекото е молзено најмалку 30 дена пред и не помалку од 10 дена по породувањето (колострално млеко);
- млекото има карактеристичен вкус, мирис и боја;
- млекото не содржи штетни материи (остатоци, други загадувачи);
- точката на замрзнување на млекото не е повисока од – 0,517°C;
- 1 ml млеко не содржи повеќе од 400.000 соматски клетки и не содржи повеќе од 100.000 микроорганизми.
Во производството на сирење, млекото мора да биде хигиенски исправно и што е можно поскоро да биде преработено во сирење. Доколку се чува подолго време, треба да се изложи на температура од 63-69°C/10-60 секунди и да се чува на температура од 2-3°C. Забрзаното потсирување, прекисело млеко и повисока температура ќе предизвика неправилна структура на грушот и ронливо сирење.
Солењето на сирењето се врши при pH вредност од 5,3 – 5,6, а тоа се постигнува за 5-6 часа по додавањето на микробната култура (мајата) во млекото.
Времето на зреење на сирењето зависи од видот на самото сирење, квалитетот на сиришната маса и условите на зреењето. Контролата на хигиената (суровини, опрема, пакување и простории) е основен предуслов за производство на здрава храна.